Το Διεθνές Νομικό Καθεστώς του Οικουμενικού Πατριαρχείου

Κάτω τα χέρια σας από το Φανάρι

• Μια απάντηση σ’ όλους εκείνους που δεν αναγνωρίζουν τον Οικουμενικό χαρακτήρα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο θέλουν να εκδιώξουν από το Φανάρι. Ματαιοπονούν…

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως προς τη νομική του υπόσταση και το εσωτερικό διοικητικό του καθεστώς ήταν και παραμένει για αιώνες μιας «Αυτοτελής Οργανική Κοινωνία», ένας «ιδιότυπος αυτοδύναμος θεσμός», ένα «ιδιότυπο νομικό πρόσωπο», παρά το γεγονός ότι η Κεμαλική Τουρκία πεισματικά και εθνοφοβικά αρνείται ν’ αναγνωρίσει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο τη νομική προσωπικότητά του, διότι ακριβώς δεν επιθυμεί να γίνει το Πατριαρχείο φορέας διοικητικών και ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων. 

Με την επίμονη αυτή άρνηση ευκολότερα δημεύουν την ακίνητη περιουσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπως δήμευσαν προσφάτως και το εθνικό ορφανοτροφείο της Πριγκήπου. Παρόμοια τακτική ακολουθούν και ως προς την ακίνητη περιουσία των ρωμαίικων κοινοτήτων στην Κων/πολη, στα Πριγκηπόννησα, στην Ίμβρο και την Τένεδο. Τώρα επιδιώκουν να δημεύσουν και το ελληνικό Παρθεναγωγείο στην οδό του Πέραν, αλλά και τα μοναστήρια του Πατριαρχείου στα Πριγκηπόννησα με πρώτο τον Άγιο Γεώργιο τον Κουδουνά στην Πρίγκηπο, όπου κάθε χρόνο στην γιορτή του 50.000 Τούρκοι μουσουλμάνοι καταφθάνουν για να προσκυνήσουν. 

Με πείσμα και πρωτοφανή εθνικιστική και θρησκευτική μισαλλοδοξία η Τουρκία υποβιβάζει το πάνσεπτο Οικουμενικό μας Πατριαρχείο σε απλό ίδρυμα με θρησκευτικές αρμοδιότητες εντός και μόνο της τουρκικής επικράτειας. Η τακτική αυτή αποβλέπει και στόχο έχει την αποδυνάμωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Έφθασαν σε σημείο, μάλιστα, να μην αναγνωρίζουν ακόμη και την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις Μητροπόλεις της διασποράς (Αμερικής, Ευρώπης, Αυστραλίας, Ασίας κ.α.), όπου από αιώνων ο εκάστοτε Οικουμενικός Πατριάρχης είναι η κυρίαρχη εκκλησιαστική αρχή. 

Επιμένουν να υποβιβάζουν τον Οικουμενικό Πατριάρχη σε απλό Μητροπολίτη των 2.000 εναπομεινάντων Ρωμιών στην Κων/πολη, επειδή ακριβώς επιδιώκουν να καταστήσουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο δέσμιο της τουρκικής πολιτείας και πραγματικότητος. Ματαιοπονούν… 

Λησμονούν, φαίνεται, οι κύριοι αυτοί ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει Οικουμενική αποστολή και Οικουμενικές δικαιοδοτικές αρμοδιότητες σε όλη την διασπορά από την Δ’ Οικουμενική Σύνοδο (451), ενώ συγχρόνως είναι ο μόνος συντονιστής και ρυθμιστής των κοινών πρωτοβουλιών και αποφάσεων σε πανορθόδοξο επίπεδο. 

Κατά την διάρκεια της Αγίας Ρωμαϊκής (όχι βυζαντινής) Αυτοκρατορίας τα προνόμια και τα δικαιώματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν περιορίζονταν μόνο σε θρησκευτικά θέματα. Τα προνόμια που παρεχώρησε ο Μωάμεθ Β’ ο πορθητής στον Οικουμενικό Πατριάρχη Γεννάδιο Β’ τον Σχολάριο, καθώς και οι μετέπειτα Σουλτάνοι, ανεγνώριζαν τα πολιτικά, διοικητικά και θρησκευτικά δικαιώματα του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου.Τα σουλτανικά προνόμια, που επί τόσους αιώνες ανεγνώριζαν την πολύπλευρη και όχι μόνο θρησκευτική αποστολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πολύ αργότερα, με τις Συνθήκες του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή (1774), των Παρισίων (1856), του Βερολίνου (1878) και της Λωζάννης (1923) από Δημοσίου Οθωμανικού Δικαίου ρυθμίσεις, αρχικά, μετεβλήθησαν σε διεθνή και διαμόρφωσαν όχι το τουρκικό, αλλά το διεθνές νομικό καθεστώς του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κων/πόλεως. 

Ακόμη και η Συνθήκη των Σεβρών του 1920, η οποία δεν επικυρώθηκε ποτέ, προέβλεπε την επαναφορά των ιδιαιτέρων προνομίων του Οικουμενικού Πατριαρχείου σε πλήρη ισχύ.Από τα παραπάνω καταδεικνύεται ότι είναι απολύτως αβάσιμοι και μετέωροι οι ισχυρισμοί – κραυγές των Τούρκων ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν έχει διεθνές νομικό υπόβαθρο στην αποστολή και δράση του. Εξάλλου, όλα τα κράτη του κόσμου αναγνωρίζουν το διεθνές νομικό καθεστώς του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου και για το λόγο αυτό οι κατά τόπους Μητροπόλεις του Οικουμενικού Θρόνου, από την Αμερική μέχρι την Αυστραλία και από την Ευρώπη μέχρι την Ασία, είναι αναγνωρισμένα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου και απολαμβάνουν της θρησκευτικής ελευθερίας των κρατών όπου εδρεύουν. 

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Οικουμενικό Πατριαρχείο δια του επισήμου Γραφείου του εκπροσωπεί τον Ορθόδοξο κόσμο και ο Οικουμενικός Πατριάρχης συνομιλεί σε υψηλό επίπεδο με αρχηγούς κρατών και συμμετέχει σε συνδιασκέψεις διεθνών οργανισμών όχι ως Μητροπολίτης των Ρωμιών της Κωνσταντινουπόλεως, όπως θέλουν οι Τούρκοι, αλλά ως πρωτόθρονος πρωθαρχιερεύς του αιωνοβίου και διεθνών και υπερεθνικών διαστάσεων Οικουμενικού Θρόνου της Κων/πόλεως. 

Λησμονούν, φαίνεται, οι Τούρκοι ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι θεσμός 17 αιώνων και προϋπήρχε της καταστροφικής και βάρβαρης παρουσίας τους στα σύνορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το δε αυτοδιοικητικό σύστημα κανόνων και διατάξεων που ρύθμιζαν την ζωή, δράση και αποστολή του κατά την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν η αδιάκοπη λειτουργική και ιστορική συνέχεια της όλης παρουσίας του και κατά την προηγούμενη ελεύθερη περίοδο του ενδόξου βυζαντίου. 

Το Οικουμενικό Πατριαρχείου υπήρξε για αιώνες υποκείμενο του διεθνούς δικαίου και συνεχίζει να υφίσταται και να λειτουργεί ως τέτοιο, επειδή σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο η πολεμική προσάρτηση μιας χώρας δεν ακολουθείται κατ’ ανάγκην και από τον εξαφανισμό κάθε νομικού προσώπου που ήδη υπήρχε και δρούσε στο έδαφος της. Ο πάνσεπτος Πατριαρχικός και Οικουμενικός Θρόνος της Μητρός Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, που υπήρχε προ της Αλώσεως (1453), δεν συστάθηκε και πάλι εκ νέου μετά από αυτή, ώστε να κρίνεται η νομική του υπόσταση σύμφωνα με το δίκαιο του αλλόθρησκου κατακτητή. Διαχρονικά μέσα στο χωροχρόνο το Οικουμενικό Πατριαρχείο παραμένει ο ίδιος θεσμός, το κέντρο της Ορθοδοξίας, όπως γίνεται αντιληπτό και αποδεκτό από όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Μόνο τυφλοί, κουφοί και ανόητοι δεν μπορούν να το αντιληφθούν ή ορθότερα να το χωνέψουν… 

Το ότι μόνο οι Τούρκοι σε όλο τον κόσμο δεν αναγνωρίζουν τον Οικουμενικό χαρακτήρα και τη διεθνή νομική προσωπικότητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δεν σημαίνει ότι διαγράφεται η πραγματικότητα που ούτως ή άλλως είναι από όλη τη διεθνή κοινότητα υπέρ των δικαίων του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 

Όσον αφορά την άποψη κάποιων στην Τουρκία, ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο πρέπει να φύγει από την Κωνσταντινούπολη, πρέπει να σημειώσουμε ότι και κατά τις συζητήσεις στη συνδιάσκεψη της Λωζάννης (1923) παρόμοιο αίτημα είχε υποβάλλει και ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού, αλλά τόσο ο Ελευθέριος Βενιζέλος, όσο και όλοι ανεξαιρέτως οι αντιπρόσωποι των κρατών που συμμετείχαν στη συνδιάσκεψη αντέδρασαν άμεσα και η παράλογη και μισαλλόδοξη απαίτηση της Τουρκίας απερρίφθη κατηγορηματικά.Με τη συνθήκη της Λωζάννης το Οικουμενικό Πατριαρχείο έπαυσε να έχει πολιτικά, διοικητικά και δικαστικά προνόμια, αλλά περιορίστηκε στην αμιγώς θρησκευτική και πνευματική του αποστολή στον Ορθόδοξο κόσμο, χωρίς όμως να σημαίνει ότι απώλεσε και τον Οικουμενικό χαρακτήρα της οικουμενικής και υπερεθνικής παρουσίας και δράσεώς του.Το δε ζήτημα της Ανταλλαγής των πληθυσμών ρυθμίστηκε υπό τον απαράβατο και ακατάλυτο όρο που έθεσε τότε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, τον οποίο αποδέχθη και ο Ισμέτ Ινονού και ο Κεμάλ Πασάς, ότι δηλαδή το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα παραμείνει στην από αιώνων καθέδρα του, που είναι η Κωνσταντινούπολη. 

Δεσμεύεται, συνεπώς, η Τουρκία με τη Συνθήκη της Λωζάννης (άρθρο 42 παρ.3) να σέβεται τα θρησκευτικά δικαιώματα της ελληνικής μειονότητος στην Κων/πολη, τα δικαιώματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και φυσικά να προστατεύσει τους ναούς και την περιουσία της ελληνικής μη μουσουλμανικής μειονότητος στην Τουρκική επικράτεια. 

Τι έκανε όμως η Τουρκία; Καταδίωξε το 1955, 1964 και 1974 τους Έλληνες, δήμευσε και συνεχίζει να δημεύει τις περιουσίες τους και τα ακίνητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Καταπατεί όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα των Ελλήνων και κυρίως την θρησκευτική ελευθερία ως δυνατότητα έκφρασης και συνέχισης της Οικουμενικής αποστολής του Οικουμενικού θρόνου. 

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει IPSO Jure (ιδιαίτερο δίκαιο) τη δική του νομική προσωπικότητα και συνάμα το σύστημα των κανόνων της αυτοδιοικήσεως (ski generis) του είναι το πλαίσιο που καθιστά τον Οικουμενικό θρόνο ως ιδιαίτερο, ιδιότυπο και ιδιόμορφο θεσμό ως υποκείμενο του διεθνούς δικαίου. 

Όσο και αν η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την νομική υπόσταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σημασία έχει ότι είναι αναγνωρισμένη από όλη τη διεθνή κοινότητα. Σε αυτή τη διεθνή νομική υπόσταση μπορεί να στηριχθεί και η εκλογή στο μέλλον ενός Οικουμενικού Πατριάρχου που θα προέρχεται από το σώμα των Πατριαρχικών Μητροπολιτών του εξωτερικού και δεν θα είναι Τούρκος υπήκοος. Το ίδιο συνέβη και με την εκλογή του από Αμερικής Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηναγόρου (1948-1972).Όλα τα παραπάνω είναι γνωστά και αποδεκτά σε όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και στις εκάστοτε κυβερνήσεις των ΗΠΑ. Συνεπώς, η Τουρκία θα πρέπει να αντιληφθεί ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι επικίνδυνο για την ίδια, αλλά ότι η ίδια υποχρεούται να σεβαστεί αρχές και αξίες πανανθρώπινες, που ισχύουν σε όλα τα πολιτισμένα κράτη. 

Τέλος, όσον αφορά την απαίτηση κάποιων να φύγει από την Κωνσταντινούπολη το Οικουμενικό Πατριαρχείο, απαντούμε με το εξής ερώτημα : Να φύγει από πού; Από εκεί που υπάρχει εδώ και 17 αιώνες; Τότε μάλλον θα πρέπει να φύγουν κάποιοι άλλοι, και να εγκατασταθούν στην πραγματική πατρίδα τους, που είναι οι ασιατικές στέπες. 

Ιωάννης Σιδηράς